Kondaira 03 (2005)

Egungo euskoiberismoa berrikuspen historiografikotik abiatuz

Laburpena:

Antzinaroan mintzatzen zen iberiera euskararen ahaide gisa aipatu izan da maiz. Bi hizkuntza hauen arteko harreman defendatzen duen teoriari euskoiberismoa deritzo. Teoria horrek XVI. mendeko ideologia tubalistan du jatorria, baina itxura zientifikoa hartu zuen XIX. mendean. Aldiz XX. mendeko hizkuntzalari prestigiotsuenek, euskoiberismoa aztertu ostean, baztertu egin zuten. Horrek ez du eragotzi azken urteotan zenbait euskoiberista sutsu agertzea. Artikulu honetan gaur egungo euskoiberista horien lanak arakatzen dira, haiei kritika linguistikoa, historikoa, arkeologikoa eta ideologikoa eginez. Zehazki 1985etik aurrera euskoiberismoaren alde aritu diren lau autore aztertu dira: Zamanillo, Roman del Cerro, Bergua eta Alonso. Egungo euskoiberista hauek, ez dute, artikuluan ondorioztatzen denez, gaiaren inguruan inolako ekarpen erabakigarririk egin. Eta beldur gabe baiezta daiteke euskoiberismoaren lehenengo proposamenetatik, gaiaren ikerketen kalitateak behera egin duela.

Hiztegiaren arabera, buruxkak 'galburu edo garau mortsak' dira. Era berean, izenburu horixe jarri zion 1910. urtean Jean Etxepare medikuak bere idazki bildumari.

Etxepare medikua (Jean Etxepare Bidegorri, 1877-1935) euskal idazle bikaina izan zen, laikoa, europar korronte berriei irekia eta arlo zabalei hedatua: kazetaritza, literatura, filosofia, zientzia...

P. Xarriton Buruxkak eta Etxepareren beste obra batzuk zein eskutitzak argitaratzeaz arduratu da, eta berriki, K. Altonagak zientziaren historiari lotutako Etxepareren biografia bat kaleratu du.

Aitzindari hura gogoan, UEUk bere liburutegi digitalari Buruxkak izena jarri dio

HPS Babeslea
Bizkaia Babeslea
Babeslea